Czy medycyna chińska jest dla ludzi „Zachodu”?

Często spotykamy się z powiedzeniem, iż zdrowie to najcenniejszy skarb dany nam od życia, i od razu nasuwa się pytanie: ale co zrobić by je zachować. Bo przecież każdy z nas chce być zdrowy, żyć długo i szczęśliwie. Do późnej starości pragniemy zachować sprawność ruchową i umysłową – lecz wciąż zadajemy sobie to samo pytanie – jak to zrobić?

Jak żyć by wciąż czuć się młodo, zachować radość i pogodę ducha – nie każdy z nas to potrafi. Zachodnia medycyna nie zawsze znajduje lek na coraz większą plagę chorób cywilizacyjnych, nie radzi sobie z chorobami chronicznymi i zwyrodnieniowymi. Tu pojawia się pole do popisu dla medycyny chińskiej, która rozpatruje problem choroby holistycznym systemem stosowanym niezmiennie od co najmniej 3-tysięcy lat.

To system oparty na całościowym podejściu do organizmu człowieka, postrzeganym jako energetyczna sieć wzajemnie połączonych ze sobą kanałów i organów. Z tego też powodu jest wspaniałym wzorem promującym zdrowy styl życia i leczenia różnych chorób. Często tam, gdzie nie pomaga medycyna konwencjonalna z powodzeniem daje sobie radę medycyna chińska. Dlatego coraz więcej osób, z różnych powodów zwraca się do tej starodawnej wiedzy. Jedni z powodu różnych schorzeń, inni by zachować dobre zdrowie i samopoczucie, a jeszcze innych fascynuje chińska i w ogóle wschodnia medycyna czy filozofia.

Właśnie to filozoficzne podejście stanowi podstawę medycyny chińskiej i metod jej uzdrawiania. Niejednokrotnie zatem spotykamy się z pojęciem „medycyny wschodu”. Jej podstawą jest pojęcie „energii Qi”, która jako niewidzialna energia – siła życiowa – istnieje i krąży w każdym żywym organizmie, a także w każdej materii posiadającą strukturę chemiczną. Zakłada również, że energia Qi przenika całe ciało i otaczające je środowisko, a zdrowie zawdzięczamy harmonijnemu i niezakłóconemu przepływowi tej energii. Przepływ i krążenie „Qi” ma charakter ciągły i odbywa się ustalonymi szlakami, które w różnych publikacjach mają różne nazwy jak meridiany, południki lub kanały. Z rozważań TAO wiemy, że przepływ „Qi” następuje dzięki ciągłemu oddziaływaniu między dwoma biegunami Yin i Yang

Yin, Yang to także dwie formy /siły/ energii „Qi”. We wszechświecie stale działają te dwie siły, będące w ciągłym ruchu, walczące ze sobą, a jednocześnie przyciągające się i współistniejące ze sobą, a zarazem stanowiące jedność. Tej teorii podporządkowany jest cały wszechświat. Na tym założeniu opiera się chińska medycyna, a teoria Yin – Yang ma charakter uniwersalny i zastosowanie do wszystkich ludzi i zjawisk. Na tej walce przeciwieństw, na wzajemnym pobudzaniu i hamowaniu polega istota wszystkiego co egzystuje. Każde zjawisko, jest wynikiem wzajemnego oddziaływania i walki dwóch przeciwieństw Yang i Yin. Chińczycy widzą w sile „Yang” pierwiastek męski dzień, światło, niebo, słońce, ciepło, ogień, złoto, ruch, siłę twórczą. Sile „Yin” odpowiada pierwiastek żeński – noc, mrok, ziemia, księżyc, zimno, srebro, woda, bierność. Siły Yang-Yin zawiadują też ściśle określonymi narządami ciała. Siła Yang rządzi żołądkiem, jelitem grubym, jelitem cienkim, pęcherzykiem żółciowym i pęcherzem moczowym. Natomiast siła Yin zarządza płucami, sercem, wątrobą, śledzioną i nerkami. Fizjologia chińska łączy te narządy parami po jednym z grupy Yin i Yang. W walce sił Yin-Yang przeważa raz jedna, raz druga siłą, a warunkiem zachowania zdrowia jest utrzymanie równowagi pomiędzy tymi siłami. W przeciwnym razie rozwija się choroba.

Rozwinięciem teorii Yin-Yang, jest teoria pięciu elementów zwana również teorią pięciu przemian. Jest ona drugą podstawową teorią tradycyjnej medycyny chińskiej. Obserwując przyrodę chińscy lekarze-filozofowie zauważyli pewną cykliczność przemian i ich powiązania z życiem ludzkim. Przedstawili je jako wzajemne, przeplatanie się różnych stanów oraz wszelkich zależności między fizjologią, patologią i środowiskiem. W drodze naukowego rozumowania przyporządkowali je pięciu elementom występującym w przyrodzie. Każdy z elementów rodzi następny i pobudza jego działanie. Te pięć elementów to: ziemia, metal, woda, drzewo i ogień. Drzewo spalając się tworzy popiół /ziemię/. Ziemia przeobraża się w metal, który pod wpływem temperatury przechodzi w stan płynny /wodę/. Woda zaś poi drzewo.

W ten sposób powstał krąg energetyczny, a układ elementów w tym kręgu decyduje o wzajemnych stosunkach pomiędzy nimi, określane jako prawa przemiany i istnienia. Przez te pięć elementów Chińczycy rozumieją symbole, pod które przedstawia się równoważniki odnoszące się do człowieka, jego otoczenia, a także świata przyrody. Dla lepszego zobrazowania tej teorii niech posłuży poniższa tabelka pięciu żywiołów i jego odpowiedniki w człowieku, naturze, kosmosie.

Wreszcie trzecia podstawowa teoria tradycyjnej medycyny chińskiej, to teoria Zang-Fu, zajmująca się narządami wewnętrznymi. Jest ona dalszym bardziej rozwiniętym zastosowaniem teorii Yin-Yang podstawy wszystkiego.Można by tak, bez końca wyliczać wzajemne więzi istniejące między tymi elementami. Mogą one być twórczo-pobudzające /odżywcze/ lub destrukcyjno-hamujące. Np. metal /siekiera, piła/ niszczy drzewo, woda gasi ogień, drzewo swymi korzeniami rozsadza ziemię, ogień topi metal, ziemią można zasypać zbiorniki. A więc nadmiar lub, niedobór jednego z pięciu elementów prowadzi do zaburzenia równowagi pomiędzy nimi. Dokładna znajomość wszystkich zależności pomiędzy tymi elementami, to podstawa profilaktyki tradycyjnej medycyny chińskiej. W ten sposób można zapobiegać chorobom. Reguła wzmacniania i hamowania utrzymuje obieg energii w równowadze.

Podzielono je na dwie grupy Zang i Fu. Narządy grupy Zang mają budowę pełną, zwartą /zbitą/ i związane są z energią Yin. Należą do nich serce, wątroba, śledziona-trzustka, nerki, płuca i osierdzie. Płuca jako narząd „puszysty” stanowią wyjątek. Są to narządy miąższowe których zadaniem jest p.w. produkcja, przerabianie i magazynowanie substancji odżywczych zawierających energię Qi, oraz płynów ustrojowych. Do drugiej grupy Fu – należą organy tzw. Puste – pary małżeńskie organów pełnych czyli jelito cienkie, jelito grube, pęcherzyk żółciowy, pęcherz moczowy, żołądek. Do tej grupy zaliczymy również potrójny ogrzewacz, który oznacza nie narząd lecz czynność. Steruje on bowiem czynnością trzech jam ciała: klatki piersiowej, podbrzusza i nadbrzusza. Głównym i podstawowym zadaniem tej grupy narządów jest przyswajanie pokarmów, trawienie pożywienia, oraz transport i wydalanie na zewnątrz resztek pokarmowych z przemiany materii. Cała grupa narządów typu Fu należy do układu Yang.

Tu ponownie powrócimy do teorii Yin-Yang podstawy filozofii Tao, bo każde jej rozwinięcie sprowadza się do jednego – do zachowania równowagi między tymi siłami. Chińska medycyna kładzie nacisk na utrzymywanie dobrego stanu zdrowia, poprzez utrzymanie właśnie tej równowagi w organizmie człowieka, stosując różne profilaktyczne metody. Jej urok polega na tym, że w sposób prosty i niezwykłe finezyjny przedstawia funkcjonowanie organizmu i powiązanie go ze środowiskiem. Jak wspomniałam wcześniej podstawą medycyny chińskiej jest pojęcie „energii Qi” i na analizowaniu, i studiowaniu jej rodzajów, oparta jest cała wiedza Chińczyków. Możemy sobie zadać pytanie – a skąd bierze się ta energia?, tak przecież niezbędna do życia. Do prawidłowego funkcjonowania organizmu potrzebne są dwa rodzaje Qi – typu Yang i typu Yin. Przez całe swoje życie, człowiek wydatkuje i uzupełnia swoje Qi. Uzupełnianie to następuje poprzez oddychanie, czerpanie jej z powietrza nie tylko przez oddech ale i przez skórę, a także poprzez spożywanie pokarmów. Posiadamy także tzw. „energię odziedziczoną”, której źródłem są nasi rodzice. Te wszystkie energie te z pożywienia, i oddychania, ta odziedziczona i różne inne nabywane innymi sposobami łączą się przenikając wzajemnie, tworząc w ciele człowieka „wewnętrzną Qi” niezbędną do prawidłowego funkcjonowania. W trakcie pracy jednak energia ta wyczerpuje się, ale podlega bardzo szybko odnowieniu /regeneracji/. Bowiem ruch energii jest ciągły i wielostronny.

Dla lepszego zrozumienia przedstawię to obrazowo. Każde działanie winno być jak woda, która spływa strumieniami z gór w doliny, a potem w postaci mgieł i chmur unosi się ponad górami, by ponownie spaść na nią w postaci deszczu /śniegu/ i spłynąć po stokach. Postawmy na jej drodze tamę, a zatrzymana w swym biegu zarośnie zielskiem i zmieni się w niezdrowe, zamulone bagno. Wystarczy jednak umożliwić jej dalszy ruch, by stała się znów przejrzysta, czysta i zdrowa. Z przedstawionego przykładu możemy wyciągnąć wnioski, że każda aktywność, jeśli nie jest zbyt jednostronna powoduje przepływ Qi, stwarzając pomyślne warunki dla podejmującego je, jak i dla jego otoczenia. Aktywność powoduje gromadzenie się energii Qi. Niebezpieczny może być zarówno zastój energii, jak i jej gwałtowne wyczerpanie. Utrata kontroli i brak możliwości regeneracji zapasów Qi grozi chorobą, a w skrajnych przypadkach nawet śmiercią.

Ten prosty przykład, doskonale może obrazować stan naszego zdrowia. Źle odżywiony, pozbawiony ruchu organizm możemy porównać do zarośniętego zielskiem bagna. Zmiana naszych nawyków, wprowadzenie odpowiedniego pożywienia, zastosowanie szczególnych metod uzdrawiania /choćby przez uprawianie Qigong/ mogą z powodzeniem przywrócić zdrowie i wzmocnić cały ustrój. Chińska medycyna zna osiem sposobów zapobiegania chorobom i ich leczenia. Wszystkie są bardzo skuteczne, a ich różnorodność ma tę zaletę, iż można je dostosować do indywidualnych potrzeb pacjenta. Możemy wybrać taką, która najlepiej nam odpowiada. Opiszę je pokrótce.

• Medytacja – uważana jest za najskuteczniejszy sposób zachowania zdrowia, oddziaływujący pozytywnie na wszystkie funkcje ciała, zarówno w sensie fizycznym jak i psychicznym, a w efekcie również w sensie duchowym.
• Pożywienie – to drugi ze sposobów profilaktyki stosowany w tradycyjnej medycynie chińskiej. Wiele kultur uważa, iż pożywienie odgrywa niebagatelną sprawę w utrzymaniu zdrowia. Zwłaszcza rodzaj produktów, przygotowanie i sposób ich spożywania znalazł szczególnie odbicie w kulturze i medycynie chińskiej. Na podstawie koncepcji Qi tej nieuchwytnej subtelnej energii i sieci jej kanałów Chińczycy potrafią określić, jakie produkty oddziałują na poszczególne organy. /Tu potrzebna jest znajomość teorii 5 przemian wspomnianej wyżej/. Potrafią przygotować dietę, która neutralizuje wpływ niekorzystnych czynników.
• Ćwiczenia – lub inaczej gimnastyka, to system niemęczących ćwiczeń w których energia Qi jest kierowana myślą. Istnieje wiele rodzajów tych ćwiczeń, takich jak ćwiczenia dynamiczne i statyczne, ćwiczenia na długowieczność, rozwój duchowy, poprawę zdrowia, bojowe i inne. Najważniejsze z nich to Qigong i Taichichuan. Każdy z nich zawiera trzy podstawowe elementy: koncentrację, ruch i zrównoważenie oddechu.
• Masaż – zaliczany jest do najstarszych metod leczenia w medycynie chińskiej. Chiński masaż oparty jest na ucisku palcami punktów biologicznie czynnych, czyli tzw. punktów akupunkturowych. Masaż ten sprawia, iż energia Qi przepływa równomiernie po całym ciele, wzmacniając je, gdy jest osłabione lub usuwa zablokowania, które utrudniają swobodny przepływ tej energii.
• Ziołolecznictwo – to drugie poza akupunkturą, najpotężniejsze narzędzie w medycynie chińskiej. Zioła to potężne choć łagodne substancje, które pomagają ciału i umysłowi osiągnąć równowagę. Stosowane przez wieki, dowiodły swej skuteczności i że są bezpieczne.
• Akupunktura – jest metodą stosowaną wówczas, gdy inne sposoby nie przynoszą spodziewanych efektów. Zabiegi przeprowadza wykwalifikowany terapeuta-lekarz. Tej metody nie można stosować samodzielnie. Polega na wbijaniu cienkich igieł, w odpowiednie punktu na ciele, zlokalizowane na poszczególnych meridianach. Wkłucie igły powoduje zmianę przepływu Qi, co porządkuje i wzmacnia energię w odpowiednich organach.
• Astrologia chińska – to bardzo złożony system przepowiedni, dzięki którym można mieć wpływ na obecną sytuację i przyszłe losy. Pozwala poznać własną osobowość i psychologiczne reakcje na daną sytuację.
• Geomancja – po chińsku Feng Shui – dosłownie oznacza wiatr/powietrze i wodę. Jest to metoda pozwalająca wybrać odpowiednie miejsce na dom, biuro, urządzić mieszkanie itp. Chińczycy sztukę tę traktują bardzo poważnie. Feng Shui uczy, że życie w dysharmonii z energią Qi otoczenia ma bardzo negatywny wpływ na nasze ciało, objawiający się różnymi dolegliwościami i chorobami.

Już z tak krótkiego przedstawienia sposobów zapobiegania i leczenia chorób, chińska medycyna przedstawia się nam w zupełnie innym świetle niż medycyna konwencjonalna. Jej szerokie podejście, do postrzegania człowieka, jako cząstki wszechświata i współżycia z nim w harmonii, przyciąga coraz więcej jej zwolenników, tym bardziej, iż jej metody leczenia nie zmieniają się od tysięcy lat i nadal są skuteczne i aktualne.

Zaletą medycyny chińskiej jest to, iż tłumaczy funkcjonowanie ludzkiego ciała w nieskomplikowany i zrozumiały sposób. Opiera się na obserwacjach naszego codziennego życia, na które my, w ferworze dnia codziennego nie zwracamy uwagi, a które każdy z nas czyni. Wyjaśnia nam, dlaczego czujemy się lepiej, lub gorzej po zjedzeniu określonych potraw, lub w określonym klimacie. Dysponując nawet niewielką wiedzą z zakresu medycyny chińskiej możemy zrozumieć działanie naszego organizmu i zminimalizować objawy choroby, i tylko od nas samych zależy jakie będzie nasze zdrowie. Dobre, czyste jak źródlana woda, czy też jak zarośnięte zielskami bagno.

Tytuł jaki nadałam artykułowi „Czy medycyna chińska jest dla ludzi „Zachodu” ”” – pozostawiam państwa ocenie. Sami musicie zdecydować, czy pragniecie żyć w harmonii z otoczeniem, czy nie?. Czy w gonitwie dnia codziennego znajdziecie państwo czas na zastosowanie niekonwencjonalnych metod przywracania zdrowia, zmieniając dietę i wprowadzając ruch przez ćwiczenia Qigong? – tym samym pozbywając się nagromadzonych przez stres, blokad w organizmie. Czy kontakt z naturą pozwoli nam zrozumieć siebie i bliskich? A może wolicie tkwić w marazmie?
Decyzję pozostawiam Wam – Drodzy czytelnicy.

Teresa Mnich. Tekst zaczerpnięto z Gazetki Grupy Krośnieńskiej Polskiego Stowarzyszenia
Zdrowotnego Qigong. Kontakt: tel. 0-504-826-286